75 jaar geleden: dynamitering van de IJzertoren

In de nacht van 15 op 16 maart 1946 wordt de IJzertoren, hét symbool voor de Vlaamse heropstanding, door een aanslag met de grond gelijk gemaakt. Nooit wordt iemand daarvoor veroordeeld. Gerechtigheid op zijn Belgisch.

Wanneer in augustus 1914 het Duitse leger België binnenvalt, melden veel Vlamingen zich als vrijwilliger in het Belgisch leger. Dat wordt echter al snel voor velen een grote beproeving. Daar moeten ze immers omwille van hun Vlaamse achtergrond vier jaar lang de vernederingen vanwege een Franstalige militaire kaste ondergaan. Zo worden onder meer de Vlaamse gesneuvelden begraven onder een grafzerk waarop in het Frans “Mort pour la patrie” staat.Een aantal Vlamingen pikt dat niet en richt midden 1916 het Comité Heldenhulde op. Dat stelt zich tot doel de Vlaamse gesneuvelden een waardige grafzerk te bezorgen. Het is de Vlaams-Ierse kunstenaar Joe English die daarvoor het ontwerp maakt: een Iers kruis met de vermelding AVV-VVK (Alles voor Vlaanderen - Vlaanderen voor Kristus) en eronder een wiekende blauwvoet als symbool van de Vlaamse Beweging. En het zijn Vlaamse soldaten die hiervoor zelf de kosten dragen door systematisch 1 frank van hun schaarse soldij opzij te leggen.

Grafschennis

Na de oorlog krijgt de Vlaamse actie in het leger op diverse vlakken een verder vervolg. Eén van die initiatieven wordt genomen door de Vlaamse oud-strijders. Vanaf 1920 verzamelen zij op een plek waar Vlaamsgezinde gesneuvelden begraven liggen om er alle Vlaamse gesneuvelden te herdenken. Dat groeit verder uit tot de jaarlijkse IJzerbedevaarten. In mei 1925 gebeurt er iets verschrikkelijk. Op bevel van de Belgische minister van Landsverdediging worden een 400-tal heldenhuldezerken van Vlaamse gesneuvelden verbrijzeld om ze te gebruiken als fundering voor wegenwerken. Dit respectloos optreden wekt heel wat verontwaardiging op. Als tegenreactie en bij wijze van eerherstel beslist het IJzerbedevaartcomité een groots monument op te richten. Dat moet symbool staan voor het Vlaamse lijden aan de IJzer en getuigen van de Vlaamse idealen.

Doorn

Het is uit dit idee dat de IJzertoren wordt geboren. Het ontwerp ervoor is in zekere mate geïnspireerd op de heldenhuldezerkjes. Ook hier gebeurt de financiering door giften van duizenden Vlamingen. In 1929 kan hij worden ingehuldigd. Het is voortaan rond deze toren dat elk jaar vele tienduizenden Vlaamsgezinden in Diksmuide verzamelen om er de Vlaamse doden te herdenken, maar ook om er de eisen van de Vlaamse Beweging kracht bij te zetten. Als dusdanig vormt deze bedevaart natuurlijk een doorn in het oog van de belgicisten. In 1940 valt Duitsland opnieuw het land binnen. Doordat de bezetter publieke manifestaties verbiedt, kunnen er geen IJzerbedevaarten meer plaatsvinden. Wel organiseert het IJzerbedevaartcomité nog elk jaar in besloten kring een herdenking met een paar honderd aanwezigen. Daar wordt voortaan ook taal gesproken die aanleunt bij de Nieuwe Orde.

Knoeiers en beroepskrachten

Na de geallieerde intocht in september 1944 achten de belgicisten de tijd gekomen om af te rekenen met de Vlaamse Beweging. Meteen wordt de jacht geopend op al wat Vlaamsgezind is. De meeste leden van het IJzerbedevaartcomité belanden achter slot en grendel en de IJzertoren ligt er maar verlaten bij. Een ideale situatie om wraak te nemen. Bij een aantal weerstanders broeit dan ook snel het plan om voor eens en altijd komaf te maken met het Vlaamse IJzersymbool. Op 25 september 1944 start het lokale verzet een hetzecampagne. Zij willen dat de IJzertoren een Belgisch monument wordt, of anders dat hij tegen de vlakte gaat. Het duurt evenwel nog tot 16 juni 1945 vooraleer de toren voor een eerste keer wordt gedynamiteerd. De aanslagplegers blijken echter knoeiers te zijn. Weliswaar gaapt er een groot gat van 10 bij 2 meter in de toren, maar voor de rest blijft hij koppig rechtstaan. Op 16 maart 1946 grijpt er een tweede poging plaats. Ditmaal wordt de Belgische terreur wel met succes bekroond en stort de toren helemaal in.

Justitie op zijn Belgisch

Een terreuraanslag is niet bepaald een alledaags gebeuren, maar het Belgisch gerecht blijft in gebreke over de hele lijn. Na de eerste aanslag heeft er niet eens een gerechtelijk onderzoek of een opsporingsonderzoek naar de daders plaatsgevonden. Na de tweede aanslag schiet het gerecht wel in actie. Het heeft ook allerlei goede sporen, maar door sabotage vanuit de hoogste gerechtelijke en politieke kringen loopt het onderzoek op niets uit. Voor de twee bomaanslagen op de IJzertoren wordt daardoor uiteindelijk nooit iemand veroordeeld, ook al zijn de daders ervan intussen, mee dankzij het onderzoek van de pientere Vlaamse journalist Willy Moons, gekend. De uitvoerders van de eerste aanslag zijn in verzetskringen te situeren. Voor de tweede aanslag is het Belgisch leger, meer bepaald de ontmijningsdienst, verantwoordelijk en zijn de opdrachtgevers in de hoogste kringen te zoeken. Sinds 2002 heeft onze senator Yves Buysse voorstellen ingediend om een parlementaire onderzoekscommissie op te richten met betrekking tot dit gerechtelijk falen. Maar ook het parlement heeft zich nooit verwaardigd om daar ook maar enige aandacht aan te besteden. Dat is nu eenmaal gerechtigheid op zijn Belgisch.

Heropstanding

Net zoals de eerste IJzertoren een reactie was op het verbrijzelen door België van de heldenhuldezerken, vormt zijn dynamitering de aanzet om een tweede toren te bouwen. In 1952 neemt het vernieuwde IJzerbedevaartcomité daartoe de beslissing. De nieuwe toren wordt opgevat naar zijn voorganger, maar moet groter en imposanter zijn als symbool voor de Vlaamse heropstanding.

De financiering gebeurt dit keer opnieuw via giften van duizenden Vlamingen, maar ook voor een stuk via dotaties van de Belgische regering. Als schuldbekentenis kan dat tellen! Pas in 1965 kan de nieuwe toren worden ingehuldigd en kan hij weer in zijn volle glorie getuige zijn van de Vlaamse strijdbaarheid die er elk jaar tijdens de IJzerbedevaarten aan zijn voet wordt ontvouwd. Op 16 december 1986 wordt hij door het Vlaams Parlement zelfs officieel uitgeroepen tot “Memoriaal van de Vlaamse Ontvoogding”. Het is een bekroning en erkenning van zijn betekenis voor het Vlaamse zelfstandigheidsstreven.

Ontzield

In de loop van de jaren ’80 van vorige eeuw krijgt het IJzerbedevaartcomité evenwel last van politieke correctheid en tracht het vanuit die optiek de boodschap van de IJzerbedevaarten aan te passen. Het comité geraakt in de daaropvolgende jaren steeds meer geïnfiltreerd door linkse nieuwlichters, die er vanaf de jaren ’90 actief de multiculturele toer opgaan. Via doelgerichte provocaties zoeken zij welbewust de confrontatie op met hun basispubliek. Het leidt tot protesten en uiteindelijk tot het ontgoocheld afhaken van het gros van de bedevaarders, dat zich niet herkent in deze nieuwlichterij. Wat ooit een jaarlijkse hoogmis was voor honderdduizenden Vlaams-nationalisten, waar zij hun Vlaams-nationale batterijen konden opladen, is daardoor nu verworden tot een manifestatie waar nauwelijks nog een Vlaamsgezinde een boodschap aan heeft. Wat de Belgische repressie en het Belgische terrorisme niet vermochten kapot te krijgen, kon door een handvol linkse multiculturele infiltranten wel worden verwezenlijkt. Weliswaar staat de IJzertoren er nog altijd. Maar zijn ziel heeft hij verloren.