Op 17 december stak Mohammed Bouazizi, een 26-jarige groenteverkoper, zichzelf in brand. Zijn groentekar was net in beslag genomen en met zijn wanhoopsdaad wou hij protesteren tegen de wijdverbreide corruptie in het land, tegen de hoge werkloosheid en de hoge voedselprijzen. De zelfmoord van de jonge man leidde in Tunesië tot massale protestdemonstraties van studenten. Advocaten en intellectuelen sloten er zich bij aan en uiteindelijk moest dictator Zine al-Abidine Ben Ali de wijk nemen naar Saoedi-Arabië. De volksopstand is – zo lijkt het – geslaagd. Er is nu een voorlopige regering op de been gebracht die democratische verkiezingen moet voorbereiden. De regering telt enkele vooraanstaande oppositieleden en mensenrechtenactivisten, maar ook nog enkele haviken uit de regering van Ben Ali. En dus duurt het protest op straat verder.
“Voor het eerst is het een Arabisch volk gelukt om een dictator af te zetten. Dat is een angstaanjagend feit voor de meeste heersers van islamitische landen. Noord-Afrika is opengebroken”, juicht Afshin Ellian (Elsevier.nl). Daar lijkt het inderdaad op. De golf van protest zou wel eens kunnen overwaaien naar andere landen in de regio. Ook in Egypte, Algerije en Mauritanië zijn er meldingen van zelfverbrandingen en toenemend protest van jongeren tegen hun uitzichtloze toekomst.
De vraag is wie of wat er uiteindelijk zal winnen. De democratie? Laat ons hopen. Tunesië was dan wel geen democratie naar Westers model, maar er bestond wel een sterke seculiere traditie. De eerste president van Tunesië verankerde de vrouwenrechten (meer dan 59 procent van de studenten zijn vrouwen), voerde strijd tegen het analfabetisme (het land kent de minste analfabeten in de Arabische wereld) en introduceerde een modern en vrouwvriendelijk familierecht. Het zou erg zijn indien die verworvenheden straks, als de revolte gaat liggen, zouden sneuvelen. Dat is wat in Iran gebeurde, na de volksopstand tegen de sjah.
Het lijdt weinig twijfel dat Al Qaida de ontwikkelingen in Tunesië (Egypte enz.) op de voet volgt en niet zal aarzelen om in het machtsvacuüm te duiken dat plots kan ontstaan. Nu al zijn er verontrustende berichten over de infiltratie van salafisten uit Algerije die de volkswoede in Tunesië pogen te kanaliseren of te islamiseren. Als dat gebeurt, dreigt in Tunesië – in navolging van Algerije – mogelijk een burgeroorlog. Eén ding is duidelijk: als de fundamentalisten de macht grijpen in Tunesië is het einde van de ellende nog niet in zicht. De remedie zou dan wel eens veel erger dan de kwaal kunnen zijn.
